Todos os anos por estas datas a chaira de Santa Liberata transfórmase e acolle a centenares de devotos vindos de todos os puntos da nosa xeografía, mantendo viva unha das tradicións máis ancestrais da vila e que a remontan á súa época medieval. A ROMARÍA DE SAN COSME E SAN DAMIÁN, máis coñecida popularmente como a festa do mel e as noces.
A contorna da Praza de Santa Liberata encherase un ano máis con postos de venda de mel, noces, veas, plantas ornamentades, cosméticos e produtos naturais procedentes do campo, artesanía diversa, pan, embutidos e queixos variados. Esta festa que se celebra en Baiona desde a Idade Media ha ir cambiando co paso dos anos e, hoxe en día podémonos atopar con gran cantidade de postos de toda índole que se estenden por todo o recinto de Santa Liberata e ao longo da rúa Marqués de Quintanar até a Glorieta de Colón.
Pero o espírito relixioso da celebración mantense intacto. As tallas policromadas dos Santos Médicos serán portadas un ano máis en procesión o día grande o venres 26 de setembro, que sairán desde a Capela de Santa Liberata ás 11:00 Hrs., percorrendo o casco antigo até a Igrexa de Santa María de Baiona, onde ás 12.00 horas comezará a Misa Solemne. Unha vez finalice a misa, os santos volverán en procesión até Santa Liberata onde ser recollerán. Os devotos acoden en masa a esta cita obrigada para ofrecer aos santos as reproducións de cera das partes do corpo humano que desexan sanar. Paralelamente, celébranse actuacións folclóricas que contribúen á animación da festa.
O Grupo de Gaitas A Seneira de Baiona acompañará á procesión e despois da Misa terá lugar unha actuación do grupo. Xa pola tarde actuarán en pasacalles polo recinto da Romaría sobe as 18:00Hrs. Achegamos o programa da Romaría.
Historia e devoción aos santos
A devoción que vén profesando aos Santos Cosme e Damián non só cínguese ao ámbito de Baiona, senón que é extensible a todo o mundo cristián desde hai séculos.
Os baioneses manteñen viva e latente a devoción aos Santos desde que no ano 1847 solicitaron ao Cabildo de Tui unha reliquia de San Cosme e esta foille concedida. A noticia foi recibida con satisfacción e foi entón cando a Igrexa e o Concello puxéronse de acordo para traela até Baiona coas maiores honras.
Segundo conta a historia, o 19 de setembro de 1847 trasládase a Tui o alcalde José Manuel Cadaval e o Abad da Colexiata D. Luís García Casarrubios para facerse cargo da reliquia, que lle sería entregada polos cóengos D. José García e D. Telmo Maceira. Esa mesma tarde na Ponte de Sabarís, os portadores da reliquia eran esperados polos Rexedores, Manuel Tomás, Fernando Prieto, Juan Bicada, Francisco Jorge, Santiago Fernández e Francisco Bicada, así como por numerosos veciños que lles recibiron con gran xúbilo. Unha gran tirada de lumes anunciaba a súa chegada a quen agardaban no barrio do Burgo para acompañar a reliquia até a Capela de Santa Liberata, onde permanece na actualidade.
Pasaron moitos anos desde entón e a romaría de San Cosme e San Damián segue en vigor. A súa festa litúrxica até hai uns anos celebrábase o 27 de setembro, pero a Santa Sé, tras o Concilio Vaticano II, adiantouna un día, é dicir ao 26. Aínda son moitos os romeus que seguen acudindo o día 27 para facer efectivas as súas ofrendas e rezar ante os santos. Desta antiquísima romaría séguense respectando moitas tradicións, tales como as de abastecerse de mel e noces para todo o ano.
Aínda hai moitos baioneses que lembran como a primeiras horas da mañá chegaban xentes de todas partes, incluído o norte de Portugal, enchendo as rúas, bares e tabernas. A Capela de Santa Liberata non pechaba de noite e eran moitas as persoas, sobre todo maiores, que se acomodaban no seu interior para pasar a noite ata que soaban as campás e anunciaban a primeira misa.
